2005-2009: Đỉnh cao AAA và cuộc cách mạng phổ thông

Nửa sau những năm 2000 đã chứng kiến ngành công nghiệp trò chơi điện tử nằm trong vòng kiềm toả của những nhà phát hành lớn như EA, Activision và Ubisoft, cùng với ba nhà sản xuất console – Nintendo, Sony và Microsoft.

Thế hệ console thứ bảy mới đã đẩy chi phí phát triển lên cao hơn bao giờ hết với bước nhảy vọt lên độ phân giải HD. Nhiều tựa game AAA trở thành bom tấn, một số thậm chí thành công đến mức trở thành thương hiệu mang tính biểu tượng: Assassin's Creed, God of War, Mass Effect, Call of Duty, BioShock, Gears of War, v.v. Mặt khác, giám đốc điều hành của EA, Richard Hilleman, ước tính rằng số lượng các đội phát triển AAA trên toàn thế giới đã giảm từ 125 xuống còn 25 trong thế hệ này.

Để tồn tại, các bên thứ ba phải phát hành trò chơi trên mọi nền tảng và tránh mọi rủi ro. Nhiều công ty nhỏ hơn đã thoát khỏi chi phí phát triển trên console và gặt hái thành công trên các hệ máy cầm tay như Nintendo DS và Sony PSP, đặc biệt là ở Nhật Bản. Trong khi đó, những thể loại được coi là thị trường ngách như RPG theo lượt và Phiêu lưu đã bị các nhà phát triển Bắc Mỹ bỏ xó. Để phù hợp hơn với thị trường nơi console thống trị, nhiều truyền thống trên PC đã phải thích ứng, dẫn đến những thay đổi như vòng hội thoại của Mass Effect (2007), cơ chế bắn súng ẩn nấp tối ưu tay cầm của Gears of War (2006) và mô hình sử dụng DLC thay vì bản mở rộng bán trong hộp.

Tuy nhiên, mọi người không chỉ quan tâm đến những trò chơi tiên tiến. Thời kì giữa những năm 2000 chứng kiến sự bùng nổ của game trực tuyến miễn phí. Người chơi trên khắp thế giới truy cập vào Newgrounds và các cổng game Flash để chơi Line Rider (2006), Fancy Pants Adventures (2006) và QWOP (2008), cũng như hàng nghìn game miễn phí được phát triển bằng các công cụ như RPG Maker, OHRRPGCE, Adventure Game Studio, BYOND, Verge và Ren'Py.

Game trình duyệt miễn phí như Neopets (1999), Travian (2004), Club Penguin (2005) và sau này là FarmVille (2009) đã dần đạt đến hàng triệu người chơi. Trong khi đó, các nhà phát triển truyền thống cỡ nhỏ và vừa phải vật lộn để tồn tại, vì game độc lập không phải là sản phẩm dễ mua vào giữa những năm 2000 – ít cửa hàng truyền thống bày bán, tốc độ tải xuống chậm, và quá trình mua game trực tiếp từ trang web của nhà phát triển rất rắc rối. Do đó, game miễn phí như Cave Story (2004) trở thành cú hit lớn, còn những cái tên thương mại như Lands of Legends (2005), Weird Worlds (2005), Mr. Robot (2007) và Eschalon (2007) không bao giờ tiếp cận với đại chúng.

Mọi thứ bắt đầu thay đổi với sự xuất hiện của các cửa hàng trực tuyến mới như GOG, Desura, Direct2Drive, Impulse, GamersGate và Green Man Gaming, cùng với Steam đã mở cửa cho trò chơi của bên thứ ba vào năm 2005. Mặc dù ban đầu còn rất hạn chế, máy console cũng bắt đầu có cửa hàng trực tuyến như Xbox Live Arcade.

Cuối cùng, mặc dù cuộc suy thoái tài chính 2007-2008 không ảnh hưởng đến ngành game nhiều như các ngành công nghiệp khác, nhưng thay vào đó là tác động của cuộc khủng hoảng báo in. Một số tạp chí game lâu đời như Computer Gaming World, PC Zone, Electronic Gaming Monthly và Computer and Video Games đều đã ngừng hoạt động, không thể cạnh tranh với các trang web miễn phí.

Xu hướng:

Điện thoại thông minh: Từ 1997, Nokia đã thể hiện tiềm năng kết hợp điện thoại di động với game khi thêm trò Snake lừng danh vào máy Nokia 6110. Công ty tiếp tục thử nghiệm với N-Gage, dòng điện thoại di động lai máy chơi game cầm tay yểu mệnh, cùng với điện thoại thông minh N95 đắt tiền. Nhưng phải đến năm 2007, với sự ra mắt của iPhone, điện thoại thông minh mới chinh phục thế giới, nhanh chóng theo sau là hệ điều hành Android của Google và cơn sốt trò chơi di động – chẳng hạn như Angry Birds (2009) huyền thoại.

iPhone của Apple (2007) và G1 Mobile của HTC (2008) – chiếc điện thoại di động đầu tiên chạy hệ điều hành Android.

Game indie: Trong khi chi phí phát triển game AAA cao hơn bao giờ hết, những công cụ thiết kế mới cho phép các nhà phát triển độc lập tự làm game với quy mô nhỏ hơn. Hơn nữa, kênh phân phối kĩ thuật số mới như Steam và Xbox Live Arcade đã mở ra cách tiếp cận an toàn và dễ dàng đến những tựa game này. Sự xuất hiện của Braid, Spelunky, Castle Crashers và World of Goo – tất cả đều được phát hành vào năm 2008 – đã chứng minh rằng có một thị trường màu mỡ cho những tên tuổi nhỏ hơn và táo bạo hơn, hình thành nên cộng đồng game indie sau này.

*Castle Crashers* ra mắt vào năm 2008 và bán được hơn 2,6 triệu bản trên Xbox Live.

Game trên Facebook: Năm 2007, Facebook bắt đầu cho phép các công ty khác phát triển ứng dụng cho mạng xã hội của họ. Khởi đầu với những game vô cùng đơn giản đã nhanh chóng dẫn đến sự bùng nổ của game mạng xã hội, như Mafia Wars và FarmVille của Zynga, vẫn miễn phí giống như nhiều game trình duyệt trước đó, nhưng được thiết kế dựa trên hệ thống micro-transaction (giao dịch vi mô) gây nghiện – mô hình "freemium". Thể loại này đã chinh phục hàng triệu người chơi, với Zynga đạt đỉnh 265 triệu người dùng hoạt động hằng tháng trên tất cả các game của họ vào đầu năm 2013.

*FarmVille* là trò chơi phổ biến nhất trên Facebook trong suốt 2 năm.

2005:

YouTube ra mắt, cho phép mọi người dễ dàng đăng tải và xem video. Kết hợp hoàn hảo với các trò chơi, YouTube đã trở thành một nền tảng mới nổi bật và dẫn đến sự ra đời của nhiều kênh trò chơi vô cùng nổi tiếng.

Guitar Hero khuấy động xu hướng trò chơi nhịp điệu (rhythm game) âm nhạc, với hơn 30 phần giống nhau ra mắt chỉ trong vài năm, rồi nhanh chóng lụi tàn.

Steam, lần đầu ra mắt vào 2003 dưới dạng công cụ cập nhật cho game của Valve, bắt đầu bán trò chơi của bên thứ ba. Sau này, Steam phát triển thành nhà bán lẻ game trực tuyến lớn nhất thế giới, đạt mốc 1 tỉ tài khoản vào năm 2019.

2006:

Xbox 360 ra mắt với dịch vụ Xbox Live cải tiến (nhưng giờ đây phải trả phí). Mặc cho nhiều vấn đề kĩ thuật ban đầu, hệ máy này đã bán được hơn 84 triệu bản.

PlayStation 3 ra mắt với tính năng phát Blu-ray, một bộ xử lí đa lõi phức tạp và dịch vụ trực tuyến miễn phí. PS3 đã bán được hơn 87 triệu bản.

Wii ra mắt, giới thiệu tính năng điều khiển bằng chuyển động và hướng đến đối tượng khán giả rộng hơn ngoài những game thủ chuyên sâu. Đây là máy console phổ biến nhất thế hệ thứ 7, bán được hơn 101 triệu bản.

2008:

Đĩa Blu-ray giành chiến thắng trong cuộc chiến với HD-DVD và trở thành tiêu chuẩn cho ngành điện ảnh, sau đó là cho console thế hệ thứ 8.

Hệ điều hành Android ra mắt, do Google phát triển dựa trên Linux. Ban đầu được sử dụng trên điện thoại thông minh, sau đó chuyển sang máy tính bảng và console như Nvidia Shield cầm tay và Ouya được gây quỹ cộng đồng.

2009:

Minecraft bản alpha ra mắt, sau đó trở thành tựa game indie điển hình nhất, cực kì phổ biến và bán được hơn 230 triệu bản.

Liên Minh Huyền Thoại (League of Legends) ra mắt. Lấy cảm hứng từ bản mod DOTA của Warcraft III, tựa game miễn phí đã trở thành một trong những trò chơi được chơi nhiều nhất thế giới, với hơn 180 triệu người chơi hằng tháng vào năm 2021.