Deus Ex

Warren Spector bắt đầu lên kế hoạch cho Deus Ex vào năm 1993, ban đầu với tựa đề Troubleshooter tại Origin, sau đó đổi thành Junction Point tại Looking Glass Studios. Dự án chỉ thực sự khởi sắc khi John Romero mời Spector gia nhập Ion Storm để "tạo ra trò chơi mơ ước của ông".

Tôi phải thú nhận một điều: Tôi không động vào Deus Ex cho đến nhiều năm sau khi nó ra mắt. Và ngay cả khi tìm thấy nó, tôi vẫn bán tín bán nghi. Nhìn bề ngoài, đây là một tựa game không mấy bắt mắt, tông màu xám xịt, hoạt ảnh cứng ngắc và lồng tiếng lúc hay lúc dở.

Những bước đi hay phát súng đầu tiên đều cảm giác khá vụng về, và thật trớ trêu khi một trò chơi nói về trí tuệ nhân tạo siêu việt lại có NPC thường xuyên lao đầu vào tường như những món đồ chơi lên dây cót vô tri. Thế nhưng, giống như những nano-augmentation mạnh mẽ trong game, Deus Ex cứ len lỏi vào bên trong người chơi và bám lấy họ mãi.

Ban đầu tôi chỉ thử Deus Ex vì tò mò về lịch sử thôi, nhưng lớp bụi phủ bên ngoài ấy lại che giấu một tựa game vẫn luôn tươi mới và sống động như ngày mới ra mắt. Thuộc thể loại immersive sim, Deus Ex được phát triển bởi đội ngũ Looking Glass trước đó và mang nhiều điểm chung với các tượng đài như Thief và System Shock, nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng. Thực sự rất khó để lí giải tại sao game vẫn cuốn hút và giữ nguyên giá trị đến nay.

Người hâm mộ hay nói về quyền tự chủ của người chơi, hay khả năng làm mọi thứ theo cách của riêng bạn. Nhưng theo tôi, sự tự do ấy chỉ là một yếu tố tạo nên đặc trưng của Deus Ex: vẻ chân thực.

Bỏ qua đồ hoạ kém sắc và AI nhân vật ngớ ngẩn, tôi chưa từng chơi một game nào mà sự hiện diện của người chơi trong thế giới ảo lại thật đến vậy. Khu vực trung tâm như Hell’s Kitchen và Hong Kong đều là những thế giới thu nhỏ phong phú. Nghe thì nhỏ bé so với các game thế giới mở, nhưng lại dày đặc chi tiết dưới dạng bí mật, báo và khối dữ liệu để khám phá, cũng như cư dân để trò chuyện. Họ sẽ luận bàn, nhờ bạn giúp đỡ, thao túng bạn, và ghi nhớ hành động của bạn.

Tương tác phản hồi "vô đối" của Deus Ex khiến các nhân vật này sống động hơn bao giờ hết. Thay vì phớt lờ quyền tự chủ của bạn cho đến lựa chọn "Đường chia hai ngả" như đa số game khác, cư dân trong Deus Ex sẽ phản ứng với từng hành động nhỏ nhất của bạn. Họ sẽ nhận xét về những nơi bạn đã ghé thăm, những vấn đề cũng như cách bạn giải quyết chúng, những người bạn từng gặp, kết liễu hoặc tha mạng.

Quy mô và độ phức tạp của bản đồ các nhiệm vụ chính có thể khiến bạn choáng ngợp, với vô vàn cách tiếp cận vấn đề. Bạn có thể phá tung cửa và xông vào xả súng; mở khoá và lẻn vào; chất thùng hoặc dùng augmentation nhảy cao để trèo qua cửa sổ; chui vào hệ thống ống thông gió rối rắm; hack bảng điều khiển để biến robot của kẻ thù thành đồng minh, v.v.

Tính gợi tả này phụ thuộc vào cách bạn xây dựng nhân vật và trang bị. Điểm kĩ năng nhận được khi hoàn thành mục tiêu hoặc tìm ra bí mật có thể phân bổ vào bắn súng, hack, mở khoá, bơi lội và nhiều nhánh khác. Bình augmentation sẽ tăng cường cho từng bộ phận cơ thể và đưa ra hai lựa chọn. Bạn sẽ di chuyển êm hơn hay nhanh hơn? Cận chiến mạnh hơn hay nâng đồ vật nặng hơn? Sau đó, bạn còn có thể nâng cấp những augmentation này để chuyên biệt hơn, còn mod vũ khí thì giúp lắp ống ngắm, tăng độ chính xác hoặc giảm giật.

“Deus Ex được thai nghén với ý tưởng chấp nhận người chơi làm cộng tác viên, rằng chúng tôi sẽ trao lại quyền lực cho họ, yêu cầu họ đưa ra lựa chọn, và để họ đối phó với hậu quả của những lựa chọn đó. Ngay từ đầu, game được thiết kế để người chơi thể hiện bản thân, chứ không phải để khoe mẽ trí khôn của chúng tôi trong vai trò nhà thiết kế, lập trình viên, hoạ sĩ, hay người kể chuyện."

– Warren Spector, Giám đốc dự án Deus Ex

Chơi lại game với augmentation và kĩ năng khác nhau sẽ mở ra những góc nhìn mới và bất ngờ của các địa điểm quen thuộc. Tuy nhiên, khác với những tựa game kế thừa tinh thần như Dishonored, những quyết định này không bao giờ ràng buộc bạn vào lối chơi thuần lén lút hoặc chỉ chiến đấu. Thay vào đó, lựa chọn của bạn sẽ mang đến cách tiếp cận mới và thú vị đối với từng chướng ngại vật.

Từng nhiệm vụ bạn thực hiện, từng nơi bạn khám phá đều gắn bó chặt chẽ với thế giới và câu chuyện không kém phần phong phú so với những không gian riêng lẻ này. Trong vai J.C. Denton, quân bài chủ lực của UNATCO với các nano-augmentation tối tân, nhiệm vụ của bạn là tháo gỡ mạng lưới chằng chịt âm mưu và dối trá trong một thế giới chìm trong khủng bố, áp bức chính trị và dịch bệnh bí ẩn. Dù bối cảnh ảm đạm, Deus Ex không áp đặt chân lí tuyệt đối về đạo đức hay sa vào hoài nghi. Thay vào đó, game xây dựng một thế giới hiếm hoi nơi ranh giới giữa thiện và ác có tồn tại nhưng vẫn không ngừng phân tranh.

Kẻ thù của bạn vẫn giữ nguyên nhân tính, và động cơ của đồng minh không bao giờ hoàn toàn đáng tin. Gã phản diện Gunther Hermann phải vật lộn với những augmentation cơ khí đã lỗi thời của mình chính là một ví dụ xuất sắc về cách xây dựng nhân vật hiệu quả thông qua những đường nét khái quát. Và nếu muốn đào sâu hơn, bạn có thể đọc và tranh luận về triết học chính trị, tôn giáo, lịch sử và transhumanism (tạm dịch: chủ nghĩa xuyên nhân loại).

Những chủ đề trung tâm của game về sự hoang tưởng, khao khát quyền lực và khát vọng tri thức không chỉ được nhắc đến, mà còn được khắc hoạ qua lối chơi. Thế giới, câu chuyện và cơ chế hoà quyện nhịp nhàng, biến trải nghiệm chơi thành một hành trình vừa trí tuệ vừa liền mạch. Mặc cho những thiếu sót, Deus Ex vẫn là một kiệt tác sống động, không chỉ đạt được những điều hiếm game nào dám thử, mà còn làm việc đó một cách hết sức tự nhiên. AI

Mod:

The Nameless Mod: Một chiến dịch dài và công phu với thiết kế màn chơi tuyệt hay và hai cốt truyện riêng biệt. Một trải nghiệm tuyệt vời, dù bối cảnh hơi ngớ ngẩn.

2027: Bản tiền truyện fan-made của Deus Ex, rất trung thành về lối chơi, khám phá và bối cảnh.

ZODIAC: Bộ 6 nhiệm vụ xuất sắc trong đó bạn vào vai Paul Denton để khám phá những bí ẩn của trò chơi.

Deus Ex: Nihilum: Một chiến dịch fan-made tuyệt vời khác.

GMDX: Mod đoạt giải thưởng, tập trung cải thiện AI, đồ hoạ, aug, kĩ năng, đặc tính và độ khó, nhưng vẫn trung thành hết mức với bản gốc.

Deus Ex: Revision: Tương tự như GMDX, nhưng thay đổi lối chơi một cách "tự do" hơn. Có thể tải về trên Steam.

HDTP/New Vision: Hai mod cập nhật đồ họa của game, được tích hợp trong cả Revision and GMDX.

Shifter/BioMod: Hai mod khá gây tranh cãi, cân bằng lại và thay đổi lối chơi triệt để.

Bản port của Deus Ex trên PS2 ra mắt năm 2002 và khá khác biệt so với bản gốc vì các khu vực lớn được chia nhỏ và thiết kế lại để có thể chạy được trên hệ máy console.