Dwarf Fortress

Dwarf Fortress có tên chính thức đầy đủ là Slaves to Armok: God of Blood - Chapter II: Dwarf Fortress. Đây là "hậu bản" của Slaves to Armok: God of Blood, một tựa game roguelike 3D do Tarn Adams sáng tạo vào đầu những năm 2000.

Trong một thế giới kì ảo kiểu Tolkien điển hình, yêu tinh, bán nhân, thậm chí cả con người đều rất được ưu ái. Nhưng trong Dwarf Fortress, bạn sẽ yêu mến những người lùn.

Tựa game này là phần mềm miễn phí do Tarn Adams phát triển gần như hoàn toàn cùng sự giúp đỡ từ anh trai Zach. Bản alpha đầu tiên ra mắt vào năm 2006, và sau mười năm phát triển, game vẫn chưa thực sự "hoàn thành". Mặc dù thời gian phát triển dài như vậy thường ảnh hưởng đến chất lượng của game, Dwarf Fortress lại ngày càng tuyệt vời và hoàn thiện hơn.

Game có hai chế độ chơi hoạt động rất khác nhau. Đầu tiên là Fortress Mode (Chế độ pháo đài), giống như game chiến lược thời gian thực hoặc game quản lí/mô phỏng trong đó người chơi điều hành toàn bộ pháo đài đầy rẫy những người lùn, chỉ dẫn họ cách sống sót và xây dựng những công trình cần thiết.

Tiếp đến là Adventure Mode (Chế độ phiêu lưu), trong đó người chơi điều khiển một nhân vật duy nhất (không nhất thiết phải là người lùn) và tự do di chuyển trong thế giới mở, nhận nhiệm vụ, tiêu diệt quái vật và thu thập vật phẩm, khá giống một game roguelike truyền thống.

Điều làm nên sự khác biệt của Dwarf Fortress là chiều sâu và độ phức tạp đáng kinh ngạc của hệ thống. Đây có thể là tựa game phức tạp nhất về mặt cơ chế từng được tạo ra.

Ví dụ như quá trình tạo lập thế giới. Điều đầu tiên người chơi phải làm khi bắt đầu là tạo một thế giới ngẫu nhiên. Thế giới này hình thành với độ chân thực đáng kinh ngạc. Dãy núi trải dài theo đường nét thực tế, sông ngòi sẽ chảy khắp vùng, tạo ra những thung lũng màu mỡ, và vùng bóng mưa sẽ hình thành sa mạc ở phía xa của các dãy núi.

Sau đó, một lịch sử rộng lớn cho thế giới này sẽ được tạo ra, với các nền văn minh trỗi dậy và sụp đổ, người khổng lồ công phá các thị trấn, chiến tranh nổ ra, anh hùng xuất hiện, v.v. Toàn bộ sẽ được phản ánh qua các phe phái ghé thăm pháo đài của bạn và trong các khu vực mà tướng của bạn có thể khám phá. Vật lí cũng đóng một vai trò nổi bật trong chức năng của game. Một hành động có vẻ đơn giản, chẳng hạn như người lùn vung búa vào yêu tinh, cũng liên quan đến rất nhiều yếu tố. Game sẽ tính đến lực vung của người lùn, chất lượng và vật liệu của chiếc búa họ dùng (búa bạc sẽ nặng hơn búa đồng nên hiệu quả hơn), độ dày và chất lượng của bộ giáp mà yêu tinh mặc (cũng phụ thuộc vào bộ phận cơ thể cụ thể bị tấn công), số lượng lớp giáp và quần áo, độ dày của da, cơ và xương của yêu tinh, cùng nhiều yếu tố khác.

Xuyên suốt trải nghiệm này, game phá vỡ cơ chế theo dõi sát thương truyền thống dưới dạng hệ thống điểm sinh lực, thay vào đó là một hệ thống bao quát hơn, có phần mơ hồ hơn, trong đó các bộ phận cơ thể có thể bị bầm tím, rách da, gãy, bị biến dạng ở các mức độ khác nhau hoặc bị chặt đứt hoàn toàn. Không chỉ dừng lại ở đó, game còn xét đến cả động mạch bị cắt, dây thần kinh bị đứt và thậm chí cả tính cách của nhân vật.

Để bàn hết về tất cả các cơ chế của tựa game này thì có lẽ cần viết cả một cuốn sách (và thực tế là đã có những cuốn sách hay thậm chí cả luận văn về chủ đề này). Tuy nhiên, nhờ vào sự đan xen giữa các hệ thống nói trên, một trong những điểm thu hút lớn nhất của Dwarf Fortress là khả năng kể chuyện tuyệt vời.

"Chúng tôi có một công đoạn phân tích cốt truyện để lên kế hoạch cho game, trong đó chúng tôi sẽ viết một truyện ngắn thuộc thể loại kì ảo điển hình, rồi tự hỏi: 'Câu chuyện này có gì thú vị? Đâu là những điểm uốn tạo nên một câu chuyện nổi bật?' Chúng tôi muốn điều đó xảy ra khi người chơi trải nghiệm game. Chúng tôi muốn họ có những kỉ niệm đáng nhớ và kể lại cho bạn bè của mình [...]"

– Tarn "Toady" Adams, cha đẻ của Dwarf Fortress

Nói vậy không có nghĩa là game có một cốt truyện xuất sắc, hay thực sự có nhiều đất cho phần cốt truyện. Thay vào đó, mỗi người chơi trải nghiệm Dwarf Fortress đều có câu chuyện độc đáo của riêng mình. Bạn có thể đào quá sâu, phát hiện và tiêu diệt một con quái vật cổ đại, hoặc chứng kiến cảnh pháo đài của mình bị nhiễm bệnh do máu của quái vật. Hay bạn có thể nhập vai một người hùng Yêu tinh gan dạ và bốc đồng, mất một chân trong chiến trận nhưng vẫn lang bạt khắp chốn, một tay cầm kiếm, tay kia chống nạng.

Dwarf Fortress cũng nổi danh với phần đồ hoạ và cách điều khiển gây nản lòng người mới. Tựa game này sử dụng hệ tileset ASCII, biểu thị từng sinh vật và đối tượng dưới dạng một kí tự Unicode. Giao diện điều khiển cũng phụ thuộc nhiều vào các phím tắt, thứ thường chỉ dành cho những người chơi kì cựu. Suốt nhiều năm, cộng đồng đã cố khắc phục điều này bằng các bản mod thêm tileset đồ hoạ và giao diện người dùng được cải thiện.

Mọi thứ thay đổi vào năm 2019, khi phiên bản cao cấp của game được công bố với hình ảnh thân thiện, hệ thống điều khiển bằng chuột và thậm chí có cả hướng dẫn chơi. Chiều sâu đáng kinh ngạc của Dwarf Fortress đến từ gần hai thập kỉ phát triển không ngừng nghỉ này. Phiên bản đầu tiên thậm chí còn không hỗ trợ nhiều Z-level (tầng độ cao). Toàn bộ game chỉ giới hạn trên một mặt phẳng hai chiều.

Năm 2011, Tarn Adams tuyên bố rằng game vẫn có thể được phát triển thêm 20 năm nữa và vẫn chưa đạt đến phiên bản 1.0. Và ngay cả khi đó, ông có lẽ vẫn sẽ tiếp tục cập nhật game, trong hành trình theo đuổi mục tiêu mô phỏng "những khía cạnh thú vị về mặt tường thuật của sự tồn tại".

Dù có lẽ sẽ không bao giờ thực sự hoàn thiện, Dwarf Fortress vẫn mang tầm quan trọng không thể phủ nhận. Đây là một tựa game độc nhất vô nhị, đạt được sự cân bằng hoàn hảo và hiếm hoi giữa các yếu tố được tạo ngẫu nhiên cũng như tầm quan trọng của sự can thiệp từ người chơi. TT

Phiên bản đồ hoạ của Dwarf Fortress phát hành năm 2022 là bản trả phí, nhưng các nhà phát triển vẫn duy trì phiên bản Classic miễn phí với hệ đồ hoạ ASCII. Bạn có thể tải phiên bản này trên trang web của Bay 12.