Không thể chơi nổi

Một trong những khoảnh khắc mãn nguyện nhất của tôi với tư cách là một giảng viên đến vào hai năm trước. Khi đó, 15 sinh viên của tôi đã vượt qua sự ngần ngại và hoang mang ban đầu để đón nhận bản Fallout gốc. Tôi đã viết về trải nghiệm ấy. Kể từ đó, tôi tiếp tục thử thách sinh viên của mình bằng những tựa game không quen thuộc: từ những game thùng kinh điển như Defender; cho đến thể loại viễn tưởng tương tác như Planetfall; hay dungeon crawler (khám phá hầm ngục) đời đầu như Rogue.

Nhưng tôi đã nhận thấy một xu hướng đi xuống chung trong khoảng sáu năm trở lại đây. Dần dà, những sinh viên của tôi ngày càng thiếu đi khả năng xử lí một bài tập cụ thể: Ultima IV.

Hiển nhiên là họ chật vật với một game như Planetfall, nhưng sau cùng khi đã học được cú pháp của trò chơi (và nghe theo lời khuyên của tôi về việc ghi lại tiến trình), thì vấn đề chủ yếu chỉ còn là giải đố. Defender ban đầu cũng khá khó nhằn, nhưng rồi họ sớm áp dụng phản xạ nhanh nhạy vốn có từ việc chơi các tựa game hiện đại, và rồi họ ổn cả.

Ultima IV lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Dưới đây là một vài trích dẫn từ diễn đàn tôi lập ra để tạo điều kiện cho sinh viên thảo luận về game ngoài giờ học:

"Em đã rất bối rối trong suốt quá trình chơi. Em thực sự đã ngồi hàng giờ để cố gắng nghĩ xem mình phải làm gì và em vẫn thấy rất mơ hồ."

"Khi bắt đầu một trò chơi, em thích tự mình làm tất cả, nhưng với Ultima thì điều đó là không thể. Em đã nhờ bạn bè giúp đỡ, tra cứu các câu hỏi thường gặp/hướng dẫn, và thậm chí tìm kiếm Let’s Play Ultima 4 trên Youtube nhưng em vẫn không chắc làm thế nào để tiến xa hơn trong game này."

"Vâng, em vẫn không hiểu mục tiêu của game là gì. Em cho rằng đó chỉ đơn giản là để tìm ra mục đích của Ankh. Nhưng em không tìm thấy cách nào để thúc đẩy mục tiêu đó."

"Em đã cố gắng chơi một lúc mà không cần bất kì hướng dẫn nào để có được trải nghiệm game thủ trọn vẹn. Tuy nhiên, em phải bỏ cuộc sau một giờ đồng hồ bởi vì hệ thống điều khiển khá tệ và cốt truyện thiếu hấp dẫn, theo em là vậy. Nó làm em liên tưởng đến một phiên bản RuneScape tệ hại."

"Em không hiểu lắm về tinh thần của game này. Em gặp khó khăn chủ yếu ở phần điều khiển và cách game hiển thị những gì người chơi đã làm và cách họ di chuyển. Em không quen và cũng không thích thể loại RPG lắm. Em hi vọng sẽ tìm ra cách để đi tiếp, nhưng cho đến nay thì vẫn chưa có cơ may."

"Làm thế quái nào để em thoát ra khỏi đây sau khi chết?"

Họ có năm ngày để chơi U4, và tôi yêu cầu họ cố gắng tiến triển được càng nhiều càng tốt trong thời gian đó. Khi chúng tôi tập trung để tổng kết trong lớp, một vài sinh viên giải thích cách họ đã vượt qua khó khăn, nhưng đại đa số hoàn toàn bó tay trước game này. Như một người trong số các bạn ấy đã chia sẻ: "Em phải nói rằng đối với người chơi thế hệ chúng em, một game nhập vai như Ultima IV thật nhàm chán và gần như không thể chơi nổi." Trấn tĩnh lại sau gáo nước lạnh đó, tôi yêu cầu họ giải thích tại sao.

Phần lớn là do các vấn đề về giao diện người dùng, điều hướng, hệ thống chiến đấu cũng như sự mơ hồ bao trùm về việc phải làm gì và làm như thế nào. Tôi đã cung cấp cho họ cuốn Book of Mystic Wisdom (Sách về Trí Tuệ Huyền Bí) và History of Britannia (Lịch Sử Britannia), cả hai đều ở dạng PDF, nhưng không một sinh viên nào buồn đọc chúng. Một sinh viên nói: "Em nghĩ đó chỉ là vài thứ linh tinh đi kèm game thôi."

"Đúng vậy. Họ để tài liệu ở đó vì họ mong đợi em sẽ đọc chúng." Tôi trả lời. Và cậu ấy đáp lại bằng một tiếng "Ồ".

Một phần khó khăn của họ hẳn là do việc chỉ dạy kém. Lẽ ra tôi nên chuẩn bị tốt hơn cho họ về bài tập này. Tôi đã đã cố gắng không cầm tay chỉ việc vì trước đây, tôi thấy tốt nhất là cứ thả họ vào Britannia và để họ vật lộn. Cứ để họ tìm hiểu hệ thống, nắm bắt cơ chế và cải thiện dần. Ultima IV có thể là một ngọn núi cao cần chinh phục đối với một người chơi Call of Duty 19 tuổi, nhưng kết quả hoàn toàn xứng đáng với nỗ lực bỏ ra.

Ít nhất là tôi từng nghĩ như vậy. Còn bây giờ, tôi thấy dường như chúng ta đang đối mặt với các vấn đề cơ bản về khả năng tiếp thu. Những người chơi háo hức này luôn sẵn sàng thử một cái gì đó mới, nhưng trong trường hợp của Ultima IV, bộ kĩ năng cần thiết và những giả định cơ bản mà trò chơi đưa ra quá xa lạ với họ đến nỗi game này thực sự đã trở nên gần như không thể chơi được.

Và dù tôi rất ghét phải nói điều này nhưng ngay cả sau khi họ học cách chế tạo thuốc, nói chuyện và ghi chú mọi lời nói của dân làng thì trò chơi cũng không mang lại nhiều niềm vui cho họ. Họ muốn một cái radar ở góc màn hình. Họ muốn nhật kí nhiệm vụ. Họ muốn hệ thống chiến đấu thú vị. Họ muốn phần hướng dẫn trong game. Họ muốn một trò chơi không tốn quá nhiều công sức.

Hai trang từ cuốn sổ tay "History of Britannia" của Ultima IV đi kèm với mỗi bản game:

Tôi khá chắc mình sẽ tiếp tục dạy Ultima IV. Loạt game này đơn giản là nền tảng không thể bỏ qua, và tôi có thể phát triển các chiến lược giảng dạy mới. Nhưng tôi tin rằng chúng ta cuối cùng đã đến thời điểm mà khoảng cách thế hệ giữa game thủ thời nay và thời xưa (những người từng vẽ bản đồ trên giấy kẻ ô) gần như không thể thu hẹp được.

Tất nhiên, những game cũ tuyệt vời này vẫn có giá trị, và tôi không có ý nói chúng ta nên vứt chúng vào sọt rác.

Nhưng nếu chúng ta thực sự quan tâm đến việc bảo tồn lịch sử và dạy sinh viên về lí do tại sao những game này lại quan trọng, thì cách tiếp cận "cứ chơi và tự mày mò" sẽ không còn hiệu quả nữa. Điều tôi trăn trở lúc này là làm sao dung hoà giữa mong muốn để sinh viên tự mình học hỏi và khám phá trong game, với nhu cầu trợ giúp cơ bản của họ.

Tôi yêu những game cũ tuyệt vời như Ultima IV, nhưng tôi không thể cho rằng game này sẽ tự mình chứng minh sự vĩ đại của nó được nữa.

22 tháng 9 năm 2010

Michael Abbott viết bài và quản lí kênh blog và podcast Brainy Gamer chú trọng vào trò chơi điện tử