Arx Fatalis

*Năm 2011, Arkane Studios đã phát hành mã nguồn của Arx Fatalis dưới dạng phần mềm miễn phí. Từ đó, Arx Libertatis đã ra đời, một bản port mã nguồn mở, đa nền tảng, đồng thời khắc phục nhiều lỗi cũ.

Arx Fatalis là thành quả của Raphael Conlantonio sau khi sáng lập Arkane Studios và biến đề xuất của mình thành hiện thực. Ý tưởng của ông trước đó mang tựa đề Ultima Underworld 3 và bị EA khước từ.

Giống như nguồn cảm hứng của mình, Arx Fatalis diễn ra hoàn toàn dưới lòng đất trong một hầm ngục tám tầng, kết hợp giữa khám phá hầm ngục truyền thống và tương tác với những khu vực có cư dân sinh sống. Nguyên nhân đằng sau bối cảnh này là một kỉ băng hà đã khiến những người sống sót phải tìm đến khu trú ẩn dưới lòng đất, những nơi còn vương vấn dấu vết của nền văn minh. Arx là một nơi như vậy. Một khu mỏ cũ được cải tạo, nơi nhồi nhét nhiều chủng tộc xung đột về chính trị, chính là tâm điểm của toàn bộ câu chuyện.

Những màn chơi đầu của Arx Fatalis tập trung vào chính trị và nhiệm vụ điều tra, như giải quyết mâu thuẫn giữa lũ goblin và những công nhân troll, trong khi các màn sau lại mang đậm chất phiêu lưu khám phá hầm ngục, điển hình là một hầm mộ rộng lớn mang đến bầu không khí căng thẳng bất ngờ. Thậm chí còn có một màn chơi chuyển qua phong cách kinh dị sinh tồn.

Thiết kế nhiệm vụ rải rác, nội dung phụ liên quan đến bối cảnh thì đếm được trên đầu ngón tay. Hầu hết là những mục tiêu không cụ thể như cướp ngân hàng hay theo dấu các cuộc săn kho báu bí ẩn – đề cao quyền tự quyết của người chơi và tự do khám phá hơn là những chỉ dẫn cụ thể.

Những yếu tố này đã góp phần tạo nên nhịp độ đa dạng. Dù thời lượng game khá ngắn so với thể loại RPG (chỉ khoảng 20 tiếng), nhưng trải nghiệm lại rất phong phú. Điều này cũng được thể hiện rõ trong hệ thống tiến trình, chỉ có ba trong số chín kĩ năng của nhân vật chính hoàn toàn tập trung vào việc chiến đấu. Và vì bạn có thể nâng cấp kĩ năng không giới hạn, lối chơi linh hoạt rất được khuyến khích.

Tuy nhiên, vấn đề cân bằng để lại quá nhiều tiếc nuối. Ví dụ như Ethereal Link: kĩ năng này hiển thị chỉ số của địch và tăng cường tái tạo năng lượng phép thuật, nhưng do hệ thống chiến đấu đơn giản và lượng thuốc dồi dào, bạn có thể yên tâm bỏ qua kĩ năng này. Trái ngược hoàn toàn, Object Knowledge là kĩ năng không thể thiếu vì đây là cách duy nhất để người chơi chế tạo, phù phép, sửa chữa và thậm chí là nhận diện vật phẩm.

Mặc dù Arx Fatalis không quá tập trung vào chiến đấu, những trận đánh kéo dài lại bộc lộ rõ điểm yếu của game. Chiến đấu cận chiến và tầm xa không có gì nổi bật, nhưng cơ chế lén lút lại được chăm chút đáng ngạc nhiên, với hệ thống phát hiện dựa trên độ sáng. Đó rõ ràng là lời tri ân gửi đến Thief của Looking Glass, cũng là studio đứng sau Ultima Underworld. Đáng tiếc, Arx Fatalis không hỗ trợ lối chơi thuần lén lút, nhưng cảm giác rón rén trong bóng tối vẫn là một trải nghiệm khá hồi hộp, đặc biệt ở những màn chơi đầu.

Và bây giờ là phần đáng chú ý nhất của game: hệ thống phép thuật. Người chơi phải dùng chuột vẽ cổ ngữ để niệm phép, tương tự như trong Black & White của Peter Molyneux. Hiệu ứng phép thuật rất đa dạng và thực sự ấn tượng, nhất là với một tựa game đầu tay.

"Chúng tôi cảm thấy vô cùng vinh dự mỗi khi Arx được xướng tên là tác phẩm kế thừa của dòng game [Ultima] Underworld. Chúng tôi luôn rất ngưỡng mộ tinh thần của Looking Glass, nên mối liên hệ với Arx hoàn toàn không phải ngẫu nhiên."

– Raphael Colantonio, giám đốc dự án Arx Fatalis và CEO của Arkane Studios

Từ bay lơ lửng, điều khiển vật thể, tàng hình, nhóm/dập lửa, gây hoang mang, triệu hồi quỷ, tạo thức ăn cho đến tạo ra một con mắt vô hình để thám thính phía trước – đây mới chỉ là một vài phép thuật trong game. Thật ra, số lượng hiệu ứng phép thuật rất phong phú, nhưng lại không đủ nội dung để tận dụng hết – bạn chỉ cần dùng mỗi phép cầu lửa là đủ để phá đảo rồi. Điều này thật sự đáng tiếc khi biết rằng đội ngũ phát triển đã dày công tạo ra hơn 40 phép thuật, phần lớn trong số đó còn không dùng cho chiến đấu.

Điều gắn kết mọi yếu tố kể trên chính là cơ chế thao túng môi trường, định hình Arx Fatalis theo nhiều khía cạnh. Bạn có thể trộn bột mì với nước rồi đặt gần lửa. Hỗn hợp ấy sẽ từ từ nở ra và tạo thành bánh mì. Thật khó để diễn tả cảm giác thích thú của trẻ thơ mà trải nghiệm này mang lại. Giao diện gợi nhắc thể loại phiêu lưu cổ điển: người chơi nhấp chuột thẳng vào môi trường để tương tác thay vì thông qua những menu trừu tượng. Điều này thổi hồn cho thế giới trong game và buộc người chơi thực sự hoà mình vào nó.

Tôi vẫn nhớ mãi một nhiệm vụ yêu cầu người chơi phải trải qua hàng loạt công đoạn để rèn được một thanh kiếm, từ khai thác quặng, đưa đến lò luyện, tự mình vận hành đủ loại máy móc để hoàn thành sản phẩm. Khía cạnh quan trọng của loại tương tác này không nằm ở tính chân thực, vì bột đâu thể biến thành bánh mì trong 5 giây , mà là "vẻ giống thật". Người chơi hiểu thêm về thế giới bằng cách tương tác với mọi vật.

Arx Fatalis như một bức thư tình gửi tới Looking Glass và Ultima Underworld, khi Arkane chẳng ngại bộc bạch nguồn cảm hứng của họ. Những rủi ro và thách thức về tài chính khi thành lập một studio từ con số 0 khiến hành trình hiện thực hoá tựa game này của ông Conlanonio càng đáng khâm phục hơn.

Thật khó nói điều gì đáng tiếc hơn: rằng Arx Fatalis là một trong những đại diện cuối cùng tập trung vào thiết kế từ thời kì có thể nói là đỉnh cao nhất của ngành game PC, hay dù đã hơn mười năm trôi qua, Arx Fatalis vẫn có những chiều sâu không game nào khác chạm tới. Dù sao đi nữa, đây vẫn là một viên ngọc ẩn mình không thể bỏ lỡ. LL

Nếu bạn đã từng chơi Arx, có lẽ bạn sẽ muốn trải nghiệm lại với bản mod Arx Insanity, bổ sung hàng loạt thay đổi về hình ảnh và lối chơi, bao gồm một kết thúc mới.